Ενημέρωση σχετικά με τον Καρκίνο: Ένα στοίχημα συχνά χαμένο...

Άρθρο του Αλέξανδρου Αρδαβάνη, παθολόγου-ογκολόγου στο Νοσοκομείο Άγιος Σάββας

για την ελευθεροτυπία

Αν και κάθε σοβαρή νόσος παράγει φόβο, αρκετές δεκαετίες μετά την εισαγωγή αποτελεσματικής θεραπείας και τη δυνητική ιασιμότητα για αρκετά νεοπλάσματα, η ανακοίνωση της διάγνωσης ενός κακοήθους νεοπλάσματος εμπεριέχει ιδιαίτερο φορτίο τρόμου, εν μέρει προερχόμενου από το συλλογικό συνειδητό. Είναι το αρχέγονο ρίγος που προκαλείται από το «κοίταγμα κατάματα του θανάτου».

Ενας «αφορισμός»: όλοι οι ασθενείς με καρκίνο φαίνεται να το γνωρίζουν, παρά κάθε προσπάθεια απόκρυψής του. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το αξίωμα, αντιλαμβάνεται κανείς γιατί ο διεθνώς ισχύων κώδικας δικαιωμάτων του ασθενούς προβλέπει ότι ο ασθενής έχει δικαίωμα και ο γιατρός οφείλει να του παράσχει όλη την αλήθεια σε όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με τη νόσο του, τη θεραπεία της και την πρόγνωση.

Εξίσου σημαντική όμως με το παραπάνω είναι και η αναγνώριση της αναγκαιότητας εξατομίκευσης της πληροφόρησης του ασθενούς με βάση τα εκάστοτε ιδιαίτερα κοινωνικά ή ατομικά χαρακτηριστικά, διατηρώντας στον πυρήνα το δικαίωμα της επαρκούς αλλά και κατάλληλης πληροφόρησης του ασθενούς.

Τα μηνύματα των ΜΜΕ

Τα ΜΜΕ έχουν κεντρικό ρόλο σε όλα τα πεδία της πληροφόρησης του πληθυσμού, συνεπώς και σε θέματα υγείας.

Δυστυχώς, όλοι γνωρίζουμε ότι μέγιστο μέρος της πληροφόρησης από τα ΜΜΕ αποτελεί ουσιωδώς αποπληροφόρηση, συχνότατα δε, πληρωμένη διαφήμιση των επαγγελματιών υγείας. Δεν τολμώ να συσχετίσω την εμφάνιση στην τηλεόραση ή την εμφάνιση στον «έγκυρο» ημερήσιο ή περιοδικό Τύπο ορισμένων αστέρων της ιατρικής ως «μαντατοφόρων» των επαναστατικών εξελίξεων στη θεραπευτική με τις ουρές στα ιδιωτικά ή νοσοκομειακά ιατρεία τους την επόμενη ημέρα.

Το ίδιο και το Διαδίκτυο και οι «διευρυνόμενες» δυνατότητες που προσφέρει. «Εγκυροι» δικτυακοί τόποι, προσβάσιμοι από τον καθένα, δίνουν πλήθος πληροφορίες. Ισως βοηθούνται κάποιοι ασθενείς, ίσως περιορίζεται η αυθαιρεσία της ιατρικής αυθεντίας. Ομως, το πρόσημο του αθροίσματος οφέλους βλάβης παραμένει απροσδιόριστο, καθώς η βραχυπρόθεσμη και μεσο/μακροπρόθεσμη συνέπεια είναι η αυξανόμενη σύγχυση και ο τρόμος του προσφεύγοντος χρήστη. Και βέβαια, η «ανακατεύθυνσή» του σε περιοχές όπου «επαναστατικές θεραπείες» υπόσχονται «σωτηρία»... Η αγυρτεία είναι πολύ αρχαιοτέρα, άρα και εμπειροτέρα της ιατρικής.

Τα παραπάνω βεβαίως δεν ακυρώνουν την αξία έγκυρων δικτυακών τόπων. Εντούτοις, η απουσία του αναγκαίου υποστρώματος γνώσεων των ασθενών και των συγγενών τους αμβλύνουν το όποιο όφελος. Εξάλλου, καθώς οι επαγγελματίες υγείας κάθε άλλο παρά άτρωτοι είναι στην παραπληροφόρηση και γι' αυτούς παρόμοιοι κίνδυνοι με αυτούς του γενικού πληθυσμού ελλοχεύουν.

Μια πρόταση κωδικοποίησης της ενημέρωσης του ασθενούς με καρκίνο:

**Ολη η αλήθεια δοσμένη με τον κατάλληλο τρόπο, στον κατάλληλο χρόνο.

**Ο γιατρός οφείλει να κρατήσει επιδέξια το πηδάλιο του σκάφους στη διάρκεια της καταιγίδας της νόσου και της θεραπείας.

**Κάθε ασθενής δικαιούται όση αλήθεια μπορεί να αντέξει. «Πόση αλήθεια», είναι καθήκον του θεραπευτή ογκολόγου να το διερευνήσει και να το προσδιορίσει.

**Η ενημέρωση του ασθενούς με καρκίνο αποτελεί τον δυσκολότερο θεραπευτικό χειρισμό που εξ ορισμού πέφτει στους ώμους του κλινικού ογκολόγου.

**Ο ογκολόγος οφείλει να εξηγήσει χωρίς να συντρίψει, να καθησυχάσει χωρίς να αποκοιμίσει.

**Ο ογκολόγος έχει το δύσκολο καθήκον να διατηρήσει την επαφή του ασθενούς με την ελπίδα, προστατεύοντας παράλληλα από την παραπλανητική πληροφόρηση.

Η ενημέρωση του ασθενούς και ο ψυχικός χειρισμός του είναι το στενό και απόκρημνο μονοπάτι ανάμεσα στη συχνά οδυνηρά δυσμενή πραγματικότητα και την ανεπάρκεια των υπαρχουσών στη δεδομένη συγκυρία θεραπευτικών ευκαιριών.

Συνοψίζοντας, η πληροφόρηση πρέπει να διυλίζεται από τα φίλτρα της ψυχής του ενημερούντος πριν σταλάξει στην ψυχή του ενημερουμένου. Να παίρνει σύσταση βαλσάμου, όχι δηλητηρίου, να είναι φάρμακο και όχι φαρμάκι, καθώς η υπερβολική δόση «αλήθειας» είναι συχνά τοξική. Δυστυχώς το εγγενές έλλειμμα ανθρωποκεντρισμού των κοινωνιών της αγοράς συχνά μας εμποδίζει να κερδίσουμε το στοίχημα της προσέγγισης του λαβωμένου συνανθρώπου μας.